Orientalna 13-stka - pozycje orientalnej literatury, które trzeba przeczytać - cz.2
1. „Turcja od sułtanatu do współczesności” - Erik J. Zrucher.
Dla fanów historii i nie tylko, dla wszystkich, którzy zafascynowani są Turcją i chcieliby dowiedzieć się czegoś więcej, czego nie dowiedzą się w popularnych przewodnikach. Napisana przystępnym językiem książka porusza problemy, z którymi borykało się Imperium Osmańskie pod koniec XVIII wieku. Ukazuje pierwsze próby modernizacji państwa poprzez reformy tanzimatu, następnie narodziny ruchu młodoturków i przejęcie władzy przez Mustafe Kemala Paszę, znanego później, jako Atatürk, aż do lat osiemdziesiątych XX wieku, gdzie walka o władzę na arenie politycznej doprowadziła do zamachu stanu, co w rezultacie przyczyniło się do powstania wielopartyjnego sytemu politycznego obecnie panującego w Turcji. Dzięki tej pozycji możemy poznać proces ewolucji Turcji od ustroju monarchicznego do republiki.
2. „Sulejman II Wspaniały” - Jerzy S.Łątka.
Najbardziej znany sułtan w historii.W Europie zyskał przydomek „Wspaniały” ze względu na swój geniusz wojenny, dzięki któremu podbił prawie cały ówczesny świat tworząc jedno z największych imperiów w dziejach. W Turcji znany, jako „Kanuni”, czyli prawodawca, ponieważ zreformował system prawny. A prywatnie zakochany, „Muhibbi”, który opisywał w wierszach urodę swojej ukochanej sułtanki. Ciekawym wątkiem zawartym w książce jest również przyjaźń sułtana Sulejmana do króla Polski, do którego zwraca się w listach „Mój przyjacielu”.
3. „ Atatürk” - Jerzy S. Łątka
Mustafa Kemal był człowiekiem obdarzonym nieprzeciętną charyzmą, dzięki której całkowicie odmienił oblicze swojego kraju. Kim był za nim stał się wodzem narodu? Jak wyglądało jego dzieciństwo i jakie wydarzenia z młodości ukształtowały jego charakter? Co miało wpływ na rozwój jego kariery politycznej? Oraz co zawdzięcza mu współczesna Turcja? Odpowiedzi na wszystkie te pytania znajdują się w biografii autorstwa Jerzego S. Łątki, który stara się przybliżyć nam postać tego wybitnego męża stanu.
4. „Zabójca z miasta Morelii” - Witold Szabłowski
Subiektywno-obiektywny zapis relacji z podróży po Turcji Witolda Szabłowskiego, porusza tematy polityczne, obyczajowe i społeczne. Jego rozmówcami są ludzie pochodzący z różnych warstw społecznych, których poglądy od skrajnego konserwatyzmu po wyzwolony liberalizm, tworzą w istocie mozaikę, składająca się na obraz tureckiego społeczeństwa.
5. „Tajemnice Haremów” - Jerzy S. Łątka
dla wszystkich miłośniczek „Wspaniałego stulecia”, które chcą się dowiedzieć jak naprawdę wyglądało sekretne życie pięknych niewolnic zamkniętych przed oczami obcych mężczyzn w sułtańskim pałacu. O blaskach i cieniach życia w „złotej klatce” Jerzy S.Łątka pisze tak: ”Harem był w każdym muzułmańskim domu, lecz jeden z nich-harem padyszacha w pałacu Topkapy-wywoływał najwięcej emocji. Pełna przepychu, wręcz baśniowego bogactwa, a zarazem okrutnie wyrafinowana rzeczywistość przez wieki podniecała wyobraźnię nie tylko Europejczyków. Najpiękniejsze dziewczęta, ich okaleczeni strażnicy-eunuchowie i jeden zdrowy mężczyzna- pan ich życia i śmierci, a zarazem władca potężnego imperium, żyli podporządkowani okrutnym nieraz regułom namiętności i zbrodni”. Warto przeczytać, tą książkę, jeśli chcecie się dowiedzieć, w jaki sposób dziewczęta trafiały do haremu, jak wyglądała wewnętrzna hierarchia oraz jakim regułom musiały się podporządkować by przetrwać.
6. „Księga Tysiąca i jednej nocy”
jest to zbiór opowiadań, legend i podań ludowych. Początkowo przekazywana ustnie, a następnie spisywana zawitała do Europy w XVIII wieku. Jest dziełem zbiorowym, którego autorzy pozostają anonimowi. Fikcyjne postacie i fantastyczna fabuła, sprawiają, że często występuje pod tytułem „Baśnie tysiąca i jednej nocy”. Opowieści o cudownej lampie Alladyna i przygodach Sindbada na stałe zagościły w kanonie literatury dziecięcej. Kompozycja utworu ma charakter „szkatułkowy” co oznacza, że poszczególne opowieści nie mają ostatecznego zakończenia, bowiem jedna historia przechodzi w następną. Dlatego opowiadanie ich ciągnęło się przez tysiąc i jedną noc , tak długo bowiem Szecherezada, główna bohaterka „Księgi…” snuła swoją opowieść.
7. „Lajla i Madżnun”
dzieje nieszczęśliwej miłości, często porównywanej do tragedii „Romea i Julii”, stały się kanwą wielu adaptacji literackich i filmowych. W krajach wschodu Lajla i Madżnun są legendarną parą, której koleje losu znane są od wieków. Według niektórych źródeł pierwowzorem opowieści jest zbiór poematów z VII wieku ,pod tytułem „Lajla i Madżnun”, którego autorem był arabski poeta Kajs Ibn-al Mulawwah z beduińskiego plemienia Banu Amir pochodzącego z terenów obecnej Arabii Saudyjskiej. Inne źródła z kolei twierdzą, że pierwotnym językiem utworu był perski, a zatem możliwe, że dzieło pochodzi z Iranu. W każdym razie do dziś w świecie orientu istnieje bardzo wiele wersji tej powieści. Język utworu cechuje się bogatą stylistyką pełną kwiecistych metafor, co stanowi kwintesencję literatury orientalnej.
8. „Masnawi”
dzieło autorstwa Dżelaludina Rumiego, które bywa nazywane „Perskim Koranem” składa się z krótkich bajek, legend i anegdot, które w swojej retoryce nawiązują do hadisów, czyli wypowiedzi Proroka Mahometa na różne tematy. Bohaterami opowieści często są zwierzęta, tak jak na przykład w anegdocie pod tytułem; „ O tym jak zwierzęta wolały zaufać Bogu niż zadawać sobie trud i zdobywać” Mędrcu, porzuć swą ostrożność” -zwierzęta się odezwały.-„Jeśli Bóg coś postanowi, ostrożność cię ocali.W ostrożności lęk się kryje, niepokój oraz wzburzenie,pokładaj więc ufność w Bogu, ona niesie ukojenie.Jesteś porywczy i furiat, ale nie walcz z wolą Bożą,by nie stała się twym wrogiem, nie zaczęła walczyć z tobą.Zachowuj się tak jak zmarły w obliczu Boga wyroków;tylko wtedy Pan jutrzenki nie zrani cię w żaden sposób”. Trzy pierwsze wersy nawiązują do hadisu „Próżno uciekamy przed tym , co Bóg nam przeznaczył. Modlitwa jednak może się nam tu przydać. Dlatego módlcie się o niewolnicy Boga!”.(Foruzanfar 2002,s.42).S łowa „Zachowuj się jak zmarły w obliczu Boga wyroków” zawarte wersach końcowych nawiązują do słów Salaha at-Tustariego (IXw.). zgodnie, z którymi człowiek musi poddać się całkowicie woli Boga.
9. ,,Księga Saladyna” - Tariq Ali
dla wszystkich miłośników powieści historyczno-przygodowych, których akcja osadzona jest w kraju kultury orientu. Tariq Ali przedstawia opowieść o dziejach jednego z najwybitniejszych władców w historii, wplatając w autentyczne wydarzenia, wątki i postacie fikcyjne. Wartka akcja i przystępny język sprawiają, że powieść czyta się z zapartym tchem. Przestrzegam jednak, przed tym, żeby nie traktować tej pozycji, jak podręcznika do historii, bo, mimo, iż autor oparł fabułę na faktach historycznych, to wiele jest tam również fikcji literackiej.
10. „Córki księżniczki Sułtany” - Jean P.Sasson
Moim zdaniem cała seria godna jest polecenia, dlatego, że opisuje nieznane dotąd życie kobiet mieszkających w Arabii Saudyjskiej. I chociaż naszą przewodniczką po tym świecie jest tytułowa Sułtana, to tak naprawdę jej oczami mamy okazję wejrzeć w głąb skomplikowanych konwenansów, które rządzą codzienną rzeczywistością wielu Saudyjek. Zarówno jej osobiste przeżycia, jak i losy bliskich jej kobiet: matki, sióstr, przyjaciółek, a w końcu i córek, oraz zupełnie obcych jej kobiet, znanych jedynie z plotek powtarzanych w gronie kobiecych rozmów. Wszystkie te historie przedstawiają swego rodzaju portret kobiety w świecie zdominowanym przez mężczyzn. W pierwszej części pod tytułem „Księżniczka” poznajemy naszą bohaterkę, jako dziewczynkę, która nie chce pogodzić się z tym, że jej, jako istocie płci żeńskiej wypada, co innego, niż jej bratu. Czyli mówiąc kolokwialnie jemu wypada więcej, bo jest chłopcem, a ona ma więcej zakazów, bo jest dziewczynką. Gdy Sułtana dorasta uświadamia sobie ,że te zakazy nie ograniczają się jedynie do zasad panujących w jej rodzinnym domu, ale dotyczą wszystkich kobiet mieszkających w Arabii Saudyjskiej. Zbiegiem czasu wyrasta na zbuntowaną nastolatkę, aż w końcu na kobietę, która całe swoje życie będzie pragnęła jednego, żeby kobietom w jej kraju wolno było, to samo co mężczyznom. Ale nie jest, to książka o wojującej feministce, o nie. Sułtana mimo wewnętrznego buntu przeciwko nierównemu traktowaniu kobiet, stara się wypełnić rolę żony i matki. Druga części „Córki księżniczki Sułtany”, to opowieść o problemach dorastających córek głównej bohaterki, z którymi Sułtana, jako matka będzie musiała się zmierzyć.
11. „Śmiejąc się w drodze do meczetu” opatrzona podtytułem: „Przygody muzułmanki w zachodnim społeczeństwie”,
jest autobiograficzną powieścią dziennikarki pakistańskiego pochodzenia Zarqa Nawaz, która obecnie miała okazję współpracować z najbardziej prestiżowymi stacjami telewizyjnymi jak BBC,CNN czy Al.-Dżazira. Autorka w sposób humorystyczny opisuje swoje dzieciństwo i dorastanie w kontekście asymilacji z kulturą zachodu. Od kiedy Zarqa w wieku pięciu lat przyjechała wraz z rodziną do Liverpoolu musiała nauczyć się życia w dwóch światach. Pierwszym był jej dom pachnącym kurczakiem carry, drugim był ten zewnętrzny świat, jaki poznała wychodząc z domu. Mała Zarqa od razu widzi różnice kulturowe między tymi światami, ale jak każde dziecko, które jest ciekawe życia szybko uczy się funkcjonować w otaczającej ją rzeczywistości. Zachowując jednak poczucie własne tożsamości.
12. „Oguz-Chan”
uważany przez Azerów za ich epos narodowy, opowiada historię legendarnego władcy plemion turkmeńskich. Jako ciekawostkę, dodam, że rękopis tego dzieła, napisanego prawdopodobnie pismem ujgurskim znajduje się w zbiorach biblioteki pałacu Topkapi w Stambule. Dzieje Oguza i jego klanu tworzą gatunek zwany destanem. Rolą destanów było przekazywanie historii o świetności przodków, którzy stali na czele klanów plemion koczowniczych. Dzięki temu możemy dowiedzieć się jak kształtowały się pierwsze organizacje państwowe wśród ludów zamieszkujących wielki step. Pojawiające się wątki mitologiczne w utworze, są próbą wyjaśnienia ówczesnym ludziom jak powstał świat, przez, co poznajemy ich wierzenia.
13. „Nasreddin Hodża. Wybrane anegdoty”
zbiór humorystycznych opowiastek z morałem, których autorem jest legendarna postać uczonego Nasreddina. Zawarte anegdoty w sposób satyryczny przedstawiają ludzkie przywary, wyśmiewają zadufanie i arogancję, obnażają ludzkie słabości. Przez co ich wymowa zachowuje uniwersalną ponadczasowość.